Dojeżdżamy do Regietowa (dawniej Regietów Niżny). Już z daleka widać zajmujący dużą przestrzeń kompleks niskich zabudowań – to największa w Europie stadnina koni huculskich. Zbudowana właśnie tu, w Beskidzie Niskim. W Regietowie Niżnym ma swój początek liczący 8 km Wielokulturowy Szlak Huculski, stoi też cerkiew. Nadzwyczaj nowa, jak na te tereny. Jej historia związana jest z pobliskim Regietowem Wyżnym.
Samochód zostawiamy w okolicy Studenckiej Bazy Namiotowej (zdj 2). To atrakcja godna niejednej harcerskiej przygody. Baza, prowadzona przez Koło Przewodników Beskidzkich z Warszawy, działa od 2000 roku. Biwakowicze mają do dyspozycji miejsce na ognisko, na wyposażeniu jest też umilająca wieczory gitara (oczywiście pod warunkiem, że znajdzie się ktoś, kto umie na niej grać), odbywa się też sprzedaż map i śpiewników. Jednym słowem – klimat rodem z bieszczadzkich (choć w Beskidzie jesteśmy) opowieści;-).
Obieramy szlak żółty i idziemy w górę, w kierunku Regietowa Wyżnego. Po drodze mijamy tablice postawione przez inicjatorów Wielokulturowego Szlaku Huculskiego, dzięki którym możemy dowiedzieć się jeszcze więcej o tych terenach - a jest co zgłębiać. W pewnym momencie trzeba przejść przez potok, ale na tyle płytki, że i samochód przejedzie. Choć większa frajda pieszo. Regietów znajduje się w jednej z bardziej malowniczych dolin Beskidu Niskiego, dominuje tu sielski krajobraz pastwisk i łagodnych gór. Wszechobecna przewaga natury nad cywilizacją.
Dziś Regietów Wyżny jest bezludny, wlicza się do dawnych opuszczonych wsi łemkowskich. I pomyśleć, że przed wojną mieszkało tu aż 547 osób (w tym 536 Łemków) – prawie dwa razy więcej niż w pobliskim Regietowie Niżnym. Nie ostały się żadne gospodarstwa, a jedyne ślady bytności Łemków to pozarastane fundamenty zagród, zdziczałe sady, przydrożne krzyże oraz kaplica otoczona zabytkowym wiejskim cmentarzem (zdj. 15). Ta mała świątynia, zbudowana w 18 w., pełniła niegdyś funkcję kaplicy cmentarnej. Po przymusowych wysiedleniach z 1947 r. budynek zaadaptowano na owczarnię, jednak z czasem przywrócono mu sakralny charakter. Obecnie służy jako tzw. czasownia prawosławna.
Jak na dużą łemkowską wieś przystało, Regietów Wyżny miał też własną cerkiew – trójdzielną, drewnianą, typową dla regionu (zdj 21). Powstała w 1864 r. i nosiła wezwanie św. Michała Archanioła. Wysiedlenia sprawiły, że przestała być użytkowana. I tak niszczała i niszczała, aż w 1955 r. została rozebrana i przeniesiona do wsi Żółkiewka (pow. krasnostawski). Nie rozpoznasz w niej jednak łemkowskiej cerkiewnej architektury – została znacząco przebudowana i nie służy już grekokatolikom.
Idziemy jeszcze kawałek w górę. Przy drodze zauważamy dzwonnicę zwieńczoną krzyżem (zdj. 16). Została zbudowana w 2007 r. z inicjatywy Fundacji Wspierania Mniejszości Łemkowskiej „Rutenika” ku pamięci wysiedlonych mieszkańców Regietowa. Jej dolną część zdobią drewniane bale, mające przypominać o tym, jak wyglądały łemkowskie chaty. Z kolei w krzyż wkomponowano symboliczne łzy. Trudna to historia, z którą przychodzi nam się mierzyć w tych bezbrzeżnych beskidzkich pustkowiach.
Wracamy do Regietowa Niżnego. Tę łemkowską wieś również całkowicie wysiedlono, jednak potem powstał tu PGR i nastąpił napływ ludności polskiej. Łemków powróciła tu zaledwie garstka, dziś są mniejszością. Jak pisałam na początku, w Regietowie znajduje się nowa cerkiew (zdj. 20). Budując ją w 2008 r., wzorowano się na architekturze dawnej świątyni z Regietowa Wyżnego (choć różnice są mimo wszystko widoczne, choćby w kształcie wieży, wielkości i budulcu). Również nosi wezwanie św. Michała Archanioła i służy wiernym prawosławnym. Obok stoi mniejsza, nieużytkowana od 2012 r., ale to już temat na osobną historię…
*Regietów (Реґєтів) – wieś położona w południowo-zachodniej części Beskidu Niskiego, w dolinie potoku Regetówka. U jej wschodnich krańców wznosi się Rotunda (777 m n.p.m.), na której szczycie znajduje się cmentarz z czasów I wojny światowej. Przez miejscowość przebiega Główny Szlak Beskidzki (czerwony) oraz szlak żółty prowadzący do Regietowa Wyżnego i dalej, na Przełęcz Regetowską.
**Wielokulturowy Szlak Huculski
Wytyczony w 2012 roku, liczy 8 km. Rozpoczyna się w Regietowie Niżnym i poprzez wieś prowadzi do Regietowa Wyżnego. Na całej pętli rozmieszczone są tablice informacyjne z wieloma ciekawostkami dotyczącymi koni huculskich i Beskidu Niskiego.
***Ostatnie zdjęcie przedstawia cerkiew w Regietowie Wyżnym. Zostało zrobione w 1934 r. przez etnografa Romana Reinfussa i pochodzi z albumu „Karpacki świat Bojków i Łemków”.
